Aleksandrija – prizori mediterana i orijenta

Aleksandrija – nesuđena prestonica sveta, smestila se na krajnjem severu Egipta, na obalnom rubu koji zapljuskuju nemirne vode Sredozemlja. Sa više od pet milion žitelja, drugi grad po veličini, središte istoimene provincije. Presecaju ga široki bulevari, posebno u priobalnom delu, u kome su smeštena mnoga predstavništva, konzulati, hoteli. Uokvireni su avenijom dugom 22 kilometra i dvema lukama, među najvećim na Mediteranu, u koje pristaju brodovi sa zastavama iz celog sveta. U grad se može doći i železnicom i vazdušnom lukom…Ovde se odvija više od dve trećine egipatskog izvoza i uvoza. U gradu se prepliću staro i novo, uz skladno prožimanje evropskog i orijentalnog sa ostacima faraonske, grčke, rimske i arapske kulture i civilizacije i neizbrisivim pečatom nekadašnjih kolonija. Nalickani fijakeri i stare zanatske radnje i tezge smenjuju se sa ekskluzivnim buticima i hotelima. Proizvodi sa uličnih tezgi sa brzom hranom iz Mekdonaldsovih restorana.

Aleksandrija je, iznad svega, kosmopolitski grad, u kome se susreću mnogi jezici, običaji, religije, svaka sa svojim osobenostima. Impozantno istorijsko i kulturno nasleđe.

Grad koji namernika osvaja na prvi pogled.

Osnivač grada je slavni vojskovođa Aleksandar III Makedonski, tražeći u njemu oslonac svoje vlasti u Egiptu, još više buduću prestonicu sveta. Aleksandrija je ispunjavala sve uslove. Središna luka na Mediteranu i na putu između zapadne Evrope i Azije, izuzetna klima, pitka voda iz jezera Marijut, veze jezera, delte Nila i prokopanog kanala kroz Arabijsku pustinju sa Crvenim morem na putu ka Indiji i bogatstvo žitnice iz doline najveće Afričke reke. Nastupajući kao oslobodilac od Persije, Aleksandar se 332. Godine pre nove ere poklonio vrhovnom bogu Amonu, a sveštenstvo mu je uzvratilo „otkrićem“ njegovog božanskog porekla, što je bio san ondašnjih vladara.

Po uzoru na antičke gradove počela je da niče nova metropola između jezera i mora, nasuprot starom egipatskom naselju Rakotis. Osvajački pohodi vodili su Aleksandra dalje, na istok, a grad će nastaviti da raste i razvija se, da bi ulogu graditelja preuzeo njegov vojskovođa, general iz dinastje Ptolomeja, spajajući nasipom ostrvo Faros sa kopnom, pretvarajući ga u poluostrvo.

Kroz Kapiju sunca, glavna ulica (Konopus-Abukir) tekla je pravcem istok-zapad, uokvirena mermernim kolonadama, od kojih su ostali samo ostaci, popu Some, nazvane po istoimenom hramu. Pod njenim temeljima, prema nekim zapisima, pokopano je telo znamenitog Aleksandra, u sarkofagu obavijenim zlatom. Ima, naravno, i drugih pretpostavki o tome gde počiva veliki vojskovođa, a istina će verovatno, zadugo ostati ispod zidina grada. Nesporno je, jedino, da je dopremljen u grad sa njegovim imenom nakon samo 3 godine života, ne videvši ni jedno zdanje prestonice koju je zavoleo na prvi pogled i namenio joj ulogu centra sveta kojim će vladati.

Zahvaljujući izuzetnom geografskom položaju tadašnji glavni grad dinastije Ptolomeja postao je centar svetske trgovine, helenističke i semitske kulture, sa većinskim grčkim i jevrejskim stanovništvom.

Na isturenom rtu Silsila, Ptolomej prvi je sagradio palatu, koju je natkrila kraljevska luka i niz administrativnih zgrada vladajuće klase, a Aristotelov učenik Dimitrijus Falerus ući će na velika vrata u istoriju grada, kao tvorac muzeja u Aleksandriji (po uzoru na atinski), u čijem će se okrilju naći nadaleko čuvena Aleksandrijska biblioteka.

U istoriji grada sledi razdoblje vladavine Rimskog carstva. Najpre će Julije Cezar goneći Ptolomeja 48. Godine pre nove ere bez otpora ući u grad, ali se zatim suočio sa ustankom. Pridružila mu se čuvena Kleopatra, deleći sa njim bračnu postelju i egipatski i rimski presto, rodivši mu sina Cezariona. Bračna idila i sudbina vladara Rima i Egipta biće tema mnogih poetskih priča začinjenih sa dosta mašte, koje će se u različitim verzijama pojaviti i na filmskom platnu. Njena životna storija biće vezana i za kasnijeg osvajača Egipta, rimskog imperatora Marka Antonija, kome će roditi troje dece, ali joj se neće osmehnuti i treća sreća sa Oktavijanom. Aleksandrija će postati prestonica rimske provincije Egipat, a Kleopatra će otići u smrt i legendu.

Posle trećeg veka značaj Aleksandrije opada, da bi je 616. zauzeli Persijanci, a posle četrnaestomesečne opsade pala je u ruke Arabljana. U srednjem veku grad je više puta opsedan, zauziman, pljačkan i spaljivan, u ratu između dinastija Fatimida i Abasida, feudalnih vladara Jerusalima i Egipta.

Godine 1798. Kada se Bonaparta sa 300 jedrenjaka, 5.000 vojnika i 165 naučnika iskrcao na tlo grada, Aleksandrija je imala manje od 7.000 stanovnika. Posle višemesečnih žestokih borbi 1801. Zauzeli su je Britanci. Napoleon je jedva spasao živu glavu.

Aleksandrija će doživeti nov procvat tokom vladavine Muhamed Alija (1805-1849). Britanci su je ponovo zauzeli 1882. gušeći veliki ustanak Arabi – paše. Njihova okupacija se produžila sve do 1922. godine.

U Prvom i Drugom svetskom ratu, Alksandrija je značajna britanska i saveznička vojna baza. Britanske snage su je napustile 1946. godine.

Aleksandrija će u decenijama što slede nastaviti da se razvija i širi, zadržavajući u sebi najjači pečat mediteranskog od svih gradova Egipta. Grad godišnje poseti više od dva i po milion turista.